پرورش نشا, تغذیه سبزی‌جات, تغذیه صیفی‌جات, تغذیه گیاهی
نکات کاربردی در تغذیه و محلول‌پاشی برگی در پرورش سبزی‌ها و صیفی‌جات با تاکید بر پرورش کاهو، کلم، کرفس و گوجه¬فرنگی(2):
– عدم اختلاط اسید بوریک با کلرور کلسیم.
– عدم اختلاط بور با سموم آرسنات دار، منگنز، ناپام و سولفات آهن.
– قابلیت مصرف کودهای اسید بوریک، سولفات منیزیوم، سولفات پتاسیم و منیزیوم با روش‌های مصرف خاکی، محلول‌پاشی و نیز همراه با آب آبیاری.
– عدم توصیه مصرف بور در مناطق با آب/ خاک‌های شور یا احتمال شوری.
– توصیه به محلول‌پاشی کلسیم برای رفع کمبود کلسیم، افزایش کیفیت، طول انبارداری محصولات باغی و گل‌های زینتی و نیز کاهش عوارض/ بیماری‌های فیزیولوژیک. کلسیم یکی از مهم‌ترین عناصر موجود در دیواره سلولی گیاهان است و با این که خاک‌ها به مقدار زیاد کلسیم دارند اما به دلیل تحرک پایین این عنصر در داخل گیاه، کمبود آن در اکثر گیاهان دیده می‌شود؛ بنابراین برای اصلاح این عارضه محلول‌پاشی باید زودتر صورت بگیرد و از کلرور کلسیم استفاده شود.
– تنظیم pH محلول در محلول‌پاشی کلسیم به حدود 7.
– انجام محلول‌پاشی سولفات منیزیوم در سبزی‌ها در مرحله پس از نشا و در گیاهان زراعی یک ماه پس از سبزشدن با غلظت 10-5 کیلوگرم در هزار لیتر آب.
– محلول‌پاشی منیزیوم در برخی گیاهان برای جلوگیری از کلروز برگ مؤثر است. در حال حاضر در سطح وسیعی سولفات منیزیم در داخل مشور تولید و قابل مصرف است.
– قابلیت اختلاط سولفات مس با اکثر سموم قارچ‌کش و حشره‌کش غیر از مورستان و ترکیباتی که خاصیت اسیدی دارند. سولفات مس علاوه بر این‌که ماده غذایی برای رشد و نمو گیاه است خاصیت قارچ‌کشی نیز دارد. میزان مصرف آن به طور معمول نیم لیتر کود در هر هکتار باغ یا زمین زراعی در هر مقدار آبی که برای محلول‌پاشی یک هکتار لازم است. زمان مصرف در درختان میوه اوایل دوره رشد و در سایر محصولات اویل دوره رشد هنگام وجود سطح برگ کافی است.
– اجتناب از مصرف مواد خام با pH افراطی (خیلی زیاد یا خیلی کم) مانند آمونیوم سولفات، نیتروژن آمونیومی، اسیدهای قوی (S,N,P) یا بازها (پتاس). برخی کودها به Ph افراطی نیاز دارند تا انحلال‌پذیری و درجه تأثیر را تضمین کنند (مانند پتاسیم).
– توجه ویژه به برهم‌کنش‌های منفی‌بین مواد و عناصر. برخی عناصر با هم اثر هم کاهی یا رقابتی برای جذب دارند.
– اعمال‌نظر و تنظیم زمان محلول‌پاشی مطابق با مراحل مختلف چرخه زندگی گیاه. در زمان‌هایی از چرخه زندگی گیاه باید از نمک‌های نیتراته (مانند نیترات کلسیم یا نیترات پتاسیم) اجتناب شود که دلیل آن خطر سوختگی و تجمع نیترات در بافت‌های برگ و میوه است.
– اجتناب از محلول‌پاشی نیترات کلسیم در طی تابستان (درجه حرارت بیش از 25 درجه سانتی‌گراد)
– توصیه به استفاده از مویانها و سورفکتانت‌ها در محلول‌پاشی به‌منظور افزایش چسبندگی آب و سطح، کاهش کشش سطحی و ممانعت از سوختگی موضعی. مویان ها از سرخوردن قطرات جلوگیری می‌کنند وزمان تماس و میزان جذب را افزایش می‌دهند و در نهایت این که این ترکیبات با پوشاندن سطح بیشتر، امکان جذب از نقاط بیشتری را برای گیاه فراهم می‌کنند. کشش سطحی پایین منجر به خیس شدن بهتر برگ و راندمان بالاتر مصرف می‌شود.
به‌طورکلی اثرات مصرف سورفکتانت‌ها به همراه محلول‌پاشی عبارت‌اند از:
– کاهش کشش سطحی محلول
– کاهش زاویه تماس محلول مصرفی با سطوح محلول‌پاشی شده
– بهینه‌سازی راندمان مصرف محلول‌پاشی
اثر سورفکتانت‌ها بر روی خیس شدن برگ:
– خیس شدن کامل برگ
– پوشش کامل سطوح برگ
– خیس شدن یکنواخت سطح محلول‌پاشی شده
– راندمان بالای محلول‌پاشی
– جذب خیلی مطلوب اجزای فعال موجود در محلول
اثر سورفکتانت‌ها بر مصرف خاکی:
– خیس‌شدگی ریشه را افزایش می‌دهد
– جذب عناصر تغذیه‌ای را افزایش می‌دهد.
– فعالیت به‌عنوان یک محرک بیولوژیکی بسیار خوب
– تحریک جامعه میکروبی خاک
– توصیه مصرف کودهای فاقد اثر باقی‌مانده در خاک و محصول با سموم حشره‌کش و قارچ‌کش به‌صورت محلول‌پاشی جهت صرفه‌جویی در هزینه‌ها.
– اگرچه مصرف مقادیر مختلف عناصر غذایی ماکرو و میکرو ضروری است ولی از آن مهم‌تر حفظ تعادل و توازن بین این عناصر است.
شرایط محلول‌پاشی و اثر آن بر درجه تأثیر تغذیه برگی:
– توجه ویژه به پیشنهادهای ارائه شده بر روی برچسب.
– ارجحیت انجام محلول‌پاشی به‌صورت چندباره یا تقسیط. به‌طورکلی محلول‌پاشی با غلظت کم و تکرار بیشتر مؤثرتر از غلظت زیاد و تکرار کم است. مثلاً برای محلول‌پاشی 10 لیتر، محلول‌پاشی دومرتبه و در هر مرتبه 5 لیتر بهتر از مصرف یکباره ده لیتر است.
– توصیه و انجام محلول‌پاشی در هنگام درمان علائم کمبود، سریعاً و بعد از آشکار شدن علائم بدون افزایش در میزان مصرف.
– توصیه استفاده از کمک‌کننده‌ها/بهبوددهنده‌ها در محلول‌پاشی. استفاده از کمک‌کننده‌ها برای عناصر تغذیه‌ای باقدرت نفوذ و پویایی پایی (فسفر، منگنز، کلسیم) توصیه می‌شود برای مثال اوره یک ماده کمک‌کننده عالی است.
جمع‌بندی:
افزایش روزافزون قیمت کودهای شیمیایی در جهان، ضرورت اقتصادی بودن تولید، آلودگی آب‌های زیرزمینی و تخریب ساختمان خاک در اثر مصرف بی‌رویه و ناآگاهانه کودهای شیمیایی از جمله مشکلاتی هستند که باید با روش‌های مناسب نسبت به حل آنها اقدام نمود. تغذیه برگی روشی است برای کاهش مصرف کودهای شیمیایی و خطرات محیطی آنها که با به‌کارگیری آن می‌توان عناصر غذایی را در زمان کوتاه‌تری در اختیار گیاه گذاشت زیرا با محلول‌پاشی، این عناصر مستقیماً در اختیار شاخه، برگ، میوه و دانه گیاه قرارمی گیرند. درایران قطعاً باتوجه‌به محدودیت‌هایی که در خاک‌ها به‌ویژه ازنظر ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک و آب و مسائل اقتصادی مصرف کودها وجود دارد، بهترین و کارآمدترین روش تأمین عناصر غذایی کم‌مصرف تغذیه برگی است. این روش کوددهی در حقیقت می‌تواند به‌عنوان یک روش کوددهی دوستدار محیط‌زیست مطرح باشد چرا که عناصر تغذیه‌ای در مقادیر نسبتاً محدودی مستقیماً در اختیار گیاه قرار می‌گیرند و از این طریق به کاهش اثرات زیست‌محیطی مصرف خاکی کودها کمک می‌کنند.
مقادیر توصیه شده کودهای برگی بسیار متغیر هستند و معمولاً بر اساس گونه‌های گیاهی مشخصی که مورد تیمار قرار می‌گیرند استوار است. خصوصیات فیزیکی و شیمیایی اجزای فعال، مانند اندازه مولکولی، حلالیت یا نقطه نم پذیری، مقدار جذب را توسط شاخه و برگ‌ها تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
پاسخ گیاهان به محلول‌پاشی عناصر غذایی تنها بین گونه‌ها و ارقام مختلف متفاوت نیست. بلکه به فنولوژی، وضعیت فیزیولوژیکی و محیط رشد گیاه نیز بستگی دارد. به‌طورکلی عوامل متعددی بر راندمان مصرف کودها به‌صورت محلول‌پاشی اثر دارند که از آن جمله می‌توان عوامل گیاهی (شامل سطح برگ، وضعیت روزنه‌ها، ضخامت کوتیکول، مرحله فیزیولوژیکی رشد یا به عبارتی سن برگ، نوع رقم و ویژگی‌های ژنتیکی)، عوامل اقلیمی (شامل نور، درجه حرارت و رطوبت نسبی) و ماهیت و فرمولاسیون کودها اشاره کرد.
زمان محلول‌پاشی از جمله عوامل مهم دیگر اثرگذار بر راندمان کوددهی برگی است. عامل زمان نه‌تنها از جنبه ساعات روز محلول‌پاشی بلکه از این جنبه که گیاه چه زمانی نیاز بیشتری به عنصر موردنظر داشته و نیز گیاه در چه مرحله‌ای از رشد قرار دارد می‌تواند بر راندمان کوددهی برگی اثر مثبت یا منفی بگذارد؛ بنابراین توصیه کلی درباره زمان محلول‌پاشی این است که در ساعاتی از روز که اتلاف کود برگپاشی شده حداقل باشد و در زمانی که گیاه حداکثر نیاز به عنصر تغذیه‌ای موردنظر را داشته باشد، محلول‌پاشی باید انجام شود.
منبع:کتاب مدیریت تغذیه گیاهان و 100 نکنه کاربردی در تعذیه برگی.دکتر بابک متشرع زاده، دکتر سید مجید موسوی