پرورش نشا
مدیریت گلخانه (گرم‌کردن گلخانه)
حرارت خورشیدی
پوشش گلخانه در روز انرژی تابش خورشید را به‌صورت نور و امواج الکترومغناطیس (در محدوده طول‌موج 38/0-5/2 میکرون) جذب و این انرژی گیاهان، خاک و سایر اشیای موجود در گلخانه را گرم می‌کند. این حرارت جذب شده توسط اشیا در شب و در دماهای پایی از آنها منتشر می‌شود و با طول‌موج‌های بزرگ‌تر (35-5 میکرون) ساطع می‌شود که از پلی‌اتیلن عبور کرده؛ ولی از شیشه خارج نمی‌شود. گرفتن پرتوهایی با طول‌موج کوتاه و ساطع کردن پرتوهایی با طول‌موج بلند را اثر گلخانه‌ای(Greenhouse Effect) می‌گویند. اثر گلخانه‌ای در مورد انواع پوشش متفاوت است. به این معنی که این امواج از پلاستیک خارج می‌شود؛ ولی از شیشه نمی‌تواند خارج شود. چون گلخانه به‌ویژه در زمستان نمی‌تواند همه انرژی موردنیاز گیاه را از این طریق جذب کند، بنابراین لازم است تا گلخانه به طریقی گرم شود.
تعاریف و واحدها
کالری: مقدار گرمایی که لازم است تا دمای یک گرم آب یک درجه سانتی‌گراد افزایش یابد.
واحد گرمایی انگلستان(BTU): مقدار گرمایی که لازم است تا دمای یک پوند آب یک درجه فارنهایت افزایش یابد.
یک دیگ بخار باقدرت یک اسب بخار،33475 واحد گرمایی انگلستان در ساعت یا 8368 کیلوکالری بر ساعت گرما تولید می‌کند. یک واحد گرمایی انگلستان معادل 252 کالری یا 1055 ژول است. یک کیلوکالری معادل 1000 کالری یا 3968 واحد گرمایی انگلستان است. یک مگاژول معادل 8/238 کیلوکالری است.
سیستم گرمایی
سیستم گرمایی باید دارای دو ویژگی باشد:
1- حرارت موردنیاز در سردترین شب سال را تأمین کند.
2- حرارت را در سرتاسر گلخانه به‌صورت یکنواخت پخش کند تا باعث کاهش بیماری‌ها، رشد مناسب گیاه و افزایش کارایی حرارتی شود.
انواع منابع حرارتی
هزینه انرژی بستگی به نوع سوخت مورداستفاده، قابلیت دسترسی به آن و فصل سال دارد؛ بنابراین نوع سیستم حرارتی انتخاب شده برای گلخانه باید با سوخت ارزان و در دسترس، سازگار باشد. استفاده از الکتریسیته برای گرم‌کردن گلخانه در گلخانه‌های تجاری مرسوم نیست. چوب تیز چندان مورداستفاده قرار نمی‌گیرد. قابلیت دسترسی به سوخت به‌ویژه در زمستان نکته بسیار مهمی است. لارم است گلخانه‌داران منبع سوخت اضافی داشته باشند تا در صورت نرسیدن به‌موقع سوخت یا قطعی موقت گاز از آن استفاده کنند. هزینه انتقال سوخت به گلخانه نکته مهم دیگری است که باید مدنظر قرار بگیرد. هزینه زیاد انتقال باعث می‌شود که یک سوخت ارزان‌قیمت، گران تمام شود. اگر شرایط سخت زمستان حمل سوخت را دچار مشکل سازد، خسارات جبران‌ناپذیری به گیاهان وارد خواهد شد.
گرم‌کردن گلخانه با اشعه خورشید روشی است که در آینده می‌تواند مورداستفاده قرار بگیرد. مقدار گرمای ذخیره شده توسط جمع‌کننده‌ها نمی‌تواند(collectors) نمی‌تواند گرمای مطلوب گلخانه در زمستان را تأمین کند. دو ماده برای ذخیره گرما به کار می‌روند که شامل آل و قلوه‌سنگ(crushed gravel) می‌باشند.اگر آب به‌عنوان منبع ذخیره استفاده شود، یک تانک آب باید در دیوار گلخانه تعبیه شود. در این روش سیستم لوله‌کشی پیچیده با مبدل‌های حرارتی موردنیاز می‌باشد. اگر سنگ به‌عنوان منبع ذخیره به کار روز، سیستم تبدیل حرارت ساده‌تری موردنیاز است.
استفاده از انرژی خورشید به‌تنهایی مورد تحقیق قرار گرفته و مشخص شده است که در نیمکره شمالی عملی نیست. محققین دانشگاه راجرز ایالت نیوجرسی نشان داده‌اند که اندازه جمع‌کننده(collector) اشعه خورشید موردنیاز گلخانه به‌اندازه مساحتی از گلخانه است که باید گرم شود، بنابراین استفاده از آن عملی نیست.
باد می‌تواند هوای سرد را به داخل گلخانه وارد کند و باعث ایجاد 10-5 درجه سانتی‌گراد اختلاف دما در گلخانه شود. ممکن است انتهای رو به باد گلخانه 10 درجه سانتی‌گراد سردتر از انتهای دیگر گلخانه باشد.
تولید گرما
منبع حرارتی می‌تواند به‌صورت مرکزی یا موضعی باشد:
1- حرارت مرکزی:
در این روش یک یا چند دیگ بخار در یک محل واقع هستند و بخار آب یا آب داغ از طریق لوله‌هایی به نقاط مختلف گلخانه منتقل می‌شود. هزینه اولیه این روش زیاد است.
این روش مناسب گلخانه‌هایی با مساحت 4000 مترمربع است. باید تناسبی بین دیگ بخار و فضای گلخانه وجود داشته باشد. گرمای زیادی صرف گرم‌کردن دیگ بخار و لوله‌کشی‌های مربوط به آن می‌شود تا گلخانه گرمای قابل‌قبولی دریافت کند.
– الف) آب گرم:
این روش بر این اصل استوار است که اگر دمای یک گرم آب یک درجه سانتی‌گراد کاهش یابد، یک کالری گرما آزاد می‌کند.
ویژگی‌ها:
مناسب گلخانه با مساحت پوشش کمتر از 1500 مترمربع است.
دمای آب گرم حدود 82 درجه سانتی‌گراد است (دما در مدخل ورودی گلخانه باید 95 درجه سانتی‌گراد باشد)
مقدار آب زیادی موردنیاز است.
برای به جریان درآوردن آب به یک پمپ نیاز است.
روش آب گرم به فشار بالا (تقریباً یک کیلوگرم بر سانتی مترمربع) نیاز دارد.
چون آب کندتر گرم شده و کندتر سرد می‌شود، بنابراین دما ثابت‌تر از روش بخار آب داغ است و در صورت ازکارافتادن دیگ بخار تا ساعت‌ها از یخ‌زدن گلخانه جلوگیری می‌شود.
به‌رغم نیاز به لوله بیشتر مقدار حرارت تولید شده کمتر از بخار است
هزینه آن نسبت به بخار بیشتر است.
در انتخاب دیگ باید به این نکته توجه داشت که دیگ بتواند بخار نیز تولید کند. در این حالت مقدار آب دیگ را کاهش می‌دهند تا بخار آب تولید شود. این بخار برای پاستوریزه‌کردن خاک و ظروف کاشت به کار می‌رود. البته در مورد همه دیگ‌ها این امکان وجود ندارد. بهتر است قبل از خرید دیگ به این مسئله توجه شود. در زمان تولید بخار تأسیسات گرمایشی گلخانه باید خاموش باشند، بنابراین تولید بخار فقط در اواخر بهار، تابستان و اوایل پاییز که نیازی به تأسیسات گرمایشی وجود ندارد، امکان‌پذیر است. دو نوع دیگ وجود دارد: الف) دیگ با لوله‌ای که شعله در آن قرار می‌گیرد(Fire Tube Boiler) که در آن هوای گرم در لوله‌ها فشرده شده و آب اطراف خود را گرم می‌کند. ب) دیگ با لوله‌ای که آب در آن قرار دارد(Water Tube Boiler) که در آن آب در لوله‌ها جریان دارد. گرما در اطراف لوله‌ها حرکت می‌کند و آب داخل لوله را گرم می‌کند.
هرکدام از این دیگ‌ها دارای مزیت خاص خود هستند. توصیه می‌شود قبل از خرید دیگ با متخصص مشورت شود تا دیگ مناسب گلخانه خریداری شود.
– ب) بخار آب:
اگر یک گرم بخار آب جوش 100 درجه سانتی‌گراد به یک گرم آب جوش 100 درجه سانتی‌گراد تبدیل شود، 504 کالری گرما آزاد می‌کند و پس از آن با کاهش هر یک درجه سانتی‌گراد دمای آب، 252 کالری گرما آزاد می‌شود. در این روش دمای آب به 100 درجه سانتی‌گراد یا بیشتر می‌رسد و بخار آب تولید شده با فشار به لوله‌های توزیع‌کننده وارد می‌شود. با سردشدن بخار، آب حاصل با پمپ به مخزن برگردانده و مجدداً گرم می‌شود. در گلخانه‌های کوچک‌تر فشاری که در محل دیگ به بخار وارد می‌شود 7/0-2/0، در گلخانه‌های بزرگ‌تر 4 یا بیشتر و در گلخانه‌های بسیار بزرگ این فشار به 8 می‌رسد.
ویژگی‌ها:
برای گلخانه‌های با مساحت پوشش 1500 مترمربع یا بیشتر مناسب است
حجم آب موردنیاز کمتر است.
دیگ بخار کوپک تری موردنیاز است.
هزینه لوله‌کشی و سایر هزینه‌ها نسبت به روش آب گرم کمتر است.
نسبت به روش آب گرم به مراقبت بیشتری نیاز دارد.
در صورت قطع بخار، لوله‌ها فوراً سرد و حرارت گلخانه یک‌مرتبه کاهش می‌یابد.
سیستم بخار برای گلخانه تک‌واحدی می‌تواند مورداستفاده باشد. این روش شبیه رادیاتور اتومبیل است و شامل یک پنکه است که هوای سرد را به داخل سیستم می‌کشد و هوای گرم شده در سراسر گلخانه توزیع می‌شود.
ظرفیت دیگ:
قدرت دیگ بخار برحسب اسب بخار بیان می‌شود و هر اسب بخار معادل 33475 واحد حرارتی انگلستان در ساعت (8368 کیلوکالری بر ساعت) است. به‌طورکلی دیگ بخاری باقدرت 200 اسب بخار برای گرم‌کردن گلخانه‌ای با مساحتی حدود 4642 مترمربع با پوشش شیشه و جایی که کمینه دما در سردترین شب سال 5/22 و دمای موردنیاز گلخانه 5/15 درجه سانتی‌گراد است، کافی می‌باشد.
2- روش گرم‌کردن موضعی(Hot Air Furnace):
در گلخانه‌های پلاستیکی که به طور موقت احداث می‌شوند و یا در زمان‌های خاصی از سال مورداستفاده قرار می‌گیرند، روش گرم‌کردن مرکزی مقرون‌به‌صرفه نیست و بهتر است از سیستم موضعی استفاده شود. در این روش بخاری در نقاط مختلف داخل گلخانه قرار داده می‌شود و فقط محیط اطراف خود را گرم می‌کند.
هزینه اولیه آن کم است. از جمله این بخاری‌ها می‌توان به بخاری منفرد یا تراکمی اشاره کرد. این بخاری‌ها دارای مخزن دوجداره بوده و در یک طرف مخزن مشعل و در طرف دیگر پنکه قرار دارد. پنکه هوای گلخانه را به فضای بین دو جدار کشیده و هوا پس از گرم‌شدن از قسمت دیگر با فشار خارج می‌شود. در انواع افقی هوای گرم به‌صورت افقی توزیع می‌شود و تعداد بخاری کمتر ولی با اندازه بزرگ‌تر موردنیاز است و هزینه اولیه و مخارج نصب کمتر است. در این روش مشکل اختلاف دما بین قسمت‌های بالایی و پایینی وجود ندارد و از خشک‌شدن خاک جل. گیری می‌شود. در روش عمودی هوای گرم شده به‌صورت عمودی خارج می‌شود. هوا از حاشیه گلخانه به درون کشیده می‌شود و به سمت پایین و کف گلخانه فرستاده می‌شود. ارتفاع بخاری بیش از قد انسان و فاصله بخاری‌ها به‌اندازه عرض گلخانه است؛ چون هر بخاری فضای مربعی‌شکلی به‌اندازه عرض گلخانه را گرم می‌کند. عیب این بخاری عمودی وجود اختلاف دما بین قسمت‌های بالایی و پایینی گلخانه و خشکی خاک است.
برای سوخت کامل نیاز به گاز اکسیژن است. تأمین هوای تازه برای احتراق سوخت توسط لوله‌ای صورت می‌گیرد که هوای تازه را وارد گلخانه می‌کند. به‌منظور جلوگیری از ورود موش و حیوانات کوچک به داخل باید دهانه آن را با تور فلزی بپوشانید. اندازه این لوله توسط قانون thumb محاسبه می‌شود. طبق این قانون به‌ازای هر 25000 کیلوکالری در ساعت یک دریچه به مساحت 6/322 سانتی مترمربع به بیرون از گلخانه نیاز است. به‌عنوان مقال اگر بخاری دارای ظرفیتی حدود 62500 کیلوکالری در ساعت باشد، مساحت دهانه لوله موردنیاز 45/806 سانتی مترمربع است) 45/806 ₌6/322 ×5/2(بنابراین سوراخی به ابعاد 25 ×25/312 سانتیمتر هوای موردنیاز احتراق را فراهم می‌کند.
دود حاصل از بخاری توسط لوله‌ای که به محفظه درونی بخاری متصل است به بیرون هدایت می‌شود. لوله دودکش به طور مستقیم از سقف گلخانه به بیرون فرستاده می‌شود. بیشینه ارتفاع دودکش از بالاترین ارتفاع گلخانه 67 سانتیمتر و حد مطلوب آن بین 37-24 سانتیمتر است تا جریان هوا به‌خوبی صورت‌گرفته و دود مجدداً وارد گلخانه نشود. همچنین دودکش باید حداقل 25 سانتیمتر از درخت یا سایر موانع فاصله داشته باشد. برخی گلخانه‌داران تصور می‌کنند دی‌اکسیدکربن حاصل از احتراق به فتوسنتز کمک می‌کند، بنابراین دود گلخانه را به بیرون هدایت نمی‌کنند تا دی‌اکسیدکربن در گلخانه افزایش یابد. در اثر احتراق گازهای دیگری نیز تولید می‌شوند که برای انسان و گیاه مضر هستند، بنابراین حتماً باید دود بخاری به بیرون فرستاده شود. دی‌اکسیدکربن به‌صورت محدود و درز شرایط ویژه برای برخی گونه‌های گیاهی لازم است. در صورت جداکردن و یا خاموش نمودن مولد حرارتی، می‌توان از این روش به‌عنوان دستگاه تهویه استفاده نمود (فن جت). اگر پنکه دستگاه با هوای آزاد در ارتباط باشد، می‌تواند به نحو مؤثرتری در خنک‌کردن گلخانه مورداستفاده باشد.
بخاری‌های همرفتی (انتقالی):
این بخاری‌ها ارزان هستند و از چوب، زغال‌سنگ، نفت و گاز برای احتراق استفاده می‌کنند. دودکش همانند مبادله کننده گرما عمل کرده و گرما را از بخارات داخل لوله به هوای گلخانه منتقل می‌کند. زانوهای لوله با نوار نسوز و ضد آتش می‌پوشانند تا دود وارد گلخانه نشود. طول لوله دودکش کافی است تا بخارات پیش از خروج از گلخانه خنک شوند. در این روش نیاز به یک پنکه است تا دود به بیرون رانده شود و مکش یا فشار منفی در داخل سیستم ایجاد شود.
سوخت کامل تولید آب و دی‌اکسیدکربن می‌کند، درحالی‌که سوخت ناقص تولید اتیلن کرده و باعث کج‌شدن یا پیچیدگی ساقه، باریک شدن برگ‌ها و سقط جوانه می‌شود. زغال، نفت و گاز دارای گوگرد هستند و در اثر سوختن تولید دی‌اکسید گوگرد می‌کنند و با حل‌شدن این ماده در لایه‌نازک رطوبت موجود در سطح برگ H2SO3 تشکیل می‌شود که در اثر اکسیدشدن تولید اسیدسولفوریک می‌کند و این اسید موجب سوزاندن سلول‌ها، ایجاد نقاط زرد کوچک روی برگ‌ها و در شرایط حاد منجر به مرگ کامل برگ می‌شود.
بخاری‌های تابشی باانرژی پایین (بخاری تابشی مادون‌قرمز کم‌انرژی):
در این روش هدف گرم‌کردن گیاهان است نه هوای اطراف. مزیت عمده این روش مصرف کمتر انرژی (50-30درصد ذخیره سوخت) است. این روش شامل چندین لوله تابش کننده است که در سول گلخانه کشیده می‌شوند و صفحات منعکس‌کننده که در بالای لوله‌ها و در ارتفاع 7/3-8/1 متری بالای گیاهان قرار می‌گیرند.
صفحات منعکس‌کننده (آلومینیومی) کلیه اشعه‌ها را به سمت پایین و به‌طرف گیاهان هدایت و گرمای یکنواخت در تمام فضا تولید می‌کنند. پرتوهای مادون‌قرمز تولیدشده در مسیری مستقیم و با سرعت نور حرکت می‌کنند. اشیای موجود در مسیر این انرژی الکترومغناطیسی را جذب و بلافاصله به گرما تبدیل می‌کنند. این تابش در مسیر خود هوا را گرم نمی‌کند، بلکه پس از آن که اشیایی مانند گیاهان، کف‌پوش‌ها و سکوهای کاشت گرم شدند، آنها به نوبه خود هوای اطراف را گرم می‌کنند. دمای هوا در این روش چهار درجه سانتی‌گراد خنک‌تر از گلخانه سنتی است (با پوشش گیاهی یکسان). در سیستم سنتی ابتدا هوا گرم می‌شود و سپس هوا گیاه را گرم می‌کند، درنتیجه دمای هوا در شب بیشتر از گیاهان است که باعث میعان و ایجاد قطرات آب روی گیاهان می‌شود، اما در این روش میعان کمتر صورت می‌گیرد و شرایط برای رشد بیماری‌ها چمدان مناسب نیست.
گرم‌کردن گلخانه با روش پاگرما(Bottom Heat):
در این روش ابتدا در عمق حدود نیم متر یک‌لایه عایق قرار داده می‌شود و سپس لوله‌های آب گرم روی لایه عایق کاشته می‌شوند.
سپس روی این لوله‌ها را شن نرم ریخته و در روی شن خاک ریخته می‌شود. این روش در مناطق خیلی سرد به کار برده می‌شود.
بخاری گازی:
ویژگی‌ها:
ساده است.
هزینه وسایل آن کم است.
نیاز به پنکه جهت توزیع هوای گرم دارد.
چون احتمال تولید گازهای سمی وجود دارد، نیاز مبرم به تهویه دارد (دریچه‌ای برای ورود هوای تازه موردنیاز است)
80-70درصد حرارت این بخاری‌ها در گرم‌کردن گلخانه مؤثر است و 20-10درصد باقی‌مانده به دلیل تهویه به هدر می‌رود. احتراق ناقص باعث تولید مواد سمی مضر برای گیاه می‌شود. از جمله این مواد می‌توان به منو اکسید کربن، دی‌اکسید گوگرد، اکسیدنیتریک و اتیلن اشاره کرد. برای سوخت کامل نیاز به اکسیژن است و مقدار اکسیژن به‌ویژه در اوایل صبح و بعد از یک شب سرد (که بیشتر اکسیژن گلخانه توسط بخاری مصرف شده است) حداقل است.
در صورت دسترسی به گاز شهری استفاده از این نوع سوخت بهترین و باصرفه‌ترین روش گرم‌کردن گلخانه است. استفاده از سوخت گازی در گلخانه بیشتر در روش گرمایش مرکزی (شوفاژ آب گرم) و همچنین کوره‌های هوای گرم مرسوم بوده و بخاری‌های معمولی گازی جهت گرم‌کردن گلخانه کمتر مورداستفاده قرار می‌گیرند و بیشتر در گلخانه‌های کوچک و فانتزی کاربرد دارند.
بخاری نفتی:
استفاده از این نوع بخاری‌ها در گلخانه چندان مرسوم نیست و فقط در برخی گلخانه‌های کوچک و سنتی مورداستفاده قرار می‌گیرند.
کوره هوای گرم با سوخت گازوئیل:
کوره هوای گرم باقدرت حرارتی هشتاد تا سیصد هزار کیلوکالری در ساعت، راندمان حرارتی بالا، پنکه با راندمان بالا و پرتاب هوای گرم قابل‌استفاده در گلخانه می‌باشد. سوخت مورداستفاده گازوئیل است که با تغییر مشعل آن می‌توان از گاز نیز استفاده کرد. قیمت این بخاری‌ها باتوجه‌به راندمان مؤثر خروجی (295000-75300 کیلوکالری در ساعت) متفاوت است.
کوره هوای گرم شامل یک عدد کوره حرارتی 5/2 متری با مشعل 80هزارکیلوکالری در ساعت، یک عدد پنکه با قاب 70 سانتیمتر، ترموستات، کانال انتقال هوای گرم و یک عدد کوره 5/3 متری با مشعل 120 هزار کیلوکالری در ساعت، د.و عدد پنکه با قاب 70 سانتی‌متری و کانال انتقال هوای گرم در طرفین می‌باشند.
محاسبه نیاز گرمایی گلخانه:
برای محاسبه میزان گرمای موردنیاز برای گرم‌کردن گلخانه، باید میزان اتلاف گرما از گلخانه را محاسبه کرد. مقدار گرمای لازم برای گرم‌کردن گلخانه برابر با مقدار گرمای تلف شده از گلخانه است. مقدار حرارت ازدست‌رفته از گلخانه بستگی به پوشش گلخانه، مساحتی از گلخانه که در معرض هواست، سرعت باد، وضعیت گلخانه (از نظر نو بودن یا کهنه بودن و داشتن درز زیاد در محل‌های اتصال و یا شکسته بودن شیشه)، دمای بیرون گلخانه و دمای موردنیاز برای گیاه موردنظر دارد. این میزان گرما با فرمول زیر قابل‌محاسبه است:
این فرمول میزان گرمای ازدست‌رفته از سطح پوشش گلخانه را نشان می‌دهد. این رابطه میزان گرمای ازدست‌رفته به علت باد شدید، شل بودن شیشه‌ها و تهویه زمستانه (در مواقع موردنیاز) را شامل نمی‌شود. برای لحاظ‌کردن موارد فوق باید 10درصد مقدار محاسبه شده را به آن اضافه کرد.
محاسبه مقدار لوله لازم در روش آب گرم:
معمولاً در یک گلخانه با دمای 5/15 درجه سانتی‌گراد، یک متر لوله 5 سانتی‌متری که دارای آب گرم 5/82 درجه سانتی‌گراد باشد، حدود 134 کیلوکالری در ساعت از خود گرما خارج می‌کند؛ بنابراین برای محاسبه مقدار لوله لازم (برحسب متر) باید گرمای محاسبه شده برحسب کیلوکالری در ساعت را بر عدد 134 تقسیم کرد.
باتوجه‌به این که در روش آب گرم، لوله‌های فنری 5 برابر لوله‌های صاف گرما را از خود خارج می‌کنند، پس طول لوله فنری یک‌پنجم لوله صاف است؛ بنابراین برای محاسبه مقدار لوله فنری لازم (برحسب متر) باید گرمای محاسبه شده برحسب کیلوکالری ساعت را بر عدد 670 تقسیم نمود.
توزیع گرما:
توزیع یکنواخت گرما باعث می‌شود دمای نزدیک گیاه پایدار باشد در نتیجه تنش به گیاه کاهش و از فرارکردن گرما به قسمت‌های بالای گلخانه جلوگیری می‌شود. گرما به دو روش توزیع می‌شود:
الف) توزیع طبیعی
ب) توزیع مکانیکی
1-در روش جریان هوای افقی پنکه‌هایی با قطر 60-40 سانتیمتر بین سطح گیاهان و سقف گلخانه قرار می‌گیرد. فاصله پنکه‌ها از هم 5/1-2/1 متر و فاصله آنها از دیوار جانبی گلخانه یک‌چهارم عرض گلخانه باید باشد. در این حالت پنکه‌های هر طرف گلخانه هوای گرم را به‌طرف دیگر گلخانه می‌رانند تا هم هوای انتهای گلخانه گرم شود و هم هوای گرم به سمت دیگر گلخانه رانده شود. بهتر است پنکه‌ها 15-10 درجه به سمت مرکز و کمی به سمت پایین گلخانه نصب شوند تا چرخش هوا در گلخانه مطلوب باشد. پنکه‌ها باید مداوم کار کنند.
روش پخش حرارت با کانال پلاستیکی روش مناسب در توزیع گرما در گلخانه‌های بزرگ تجاری است. در این روش حرارت توسط بخاری که در اطراف پنکه قرار دارد ایجاد شده و از طریق پنکه وارد کانال پلاستیکی سوراخ‌دار می‌شود. این کانال به‌وسیله لوله گالوانیزه به پنکه متصل و در طول سقف گلخانه کشیده می‌شود. قطر کانال پلاستیکی 75-60-45 سانتیمتر و قطر سوراخ 6-4 سانتیمتر و فاصله سوراخ‌ها 50 سانتیمتر است. به‌منظور توزیع مناسب‌تر گرما، بهتر است در دو طرف کانال پلاستیکی در محل ساعت 3 و 9 کانال سوراخ‌هایی ایجاد شود. هوای دمیده شده به داخل لوله از آن خارج و با هوای گلخانه مخلوط و 30-20 برابر قطر سوراخ را گرم می‌کند. مثلاً اگر قطر سوراخ 5 سانتیمتر باشد، هوای 150-100 سانتیمتر دورتر از کانال گرم می‌شود. گاهی سوراخ‌ها در ساعت 4 و 8 کانال پلاستیکی ایجاد می‌شوند و باعث می‌شود تا هوای گرم در سطح ارتفاع گیاهان توزیع شود.
در نقاط سردسیر که ممکن است گرمای کافی به کف گلخانه نرسد، می‌توان کانال‌های پلاستیکی به قطر 30 سانتیمتر را در امتداد طول گلخانه نزدیک دیوار و روی زمین نصب نمود در این صورت مولدهای حرارتی ممکن است هم سطح کانالها یا در قسمت فوقانی قرار داشته باشند. برخی گلخانه‌داران کانال‌های پلاستیکی توزیع گرما را در بین ردیف‌های گیاهان قرار می‌دهند. گاهی گرمای زیاد خارج شده از سوراخ‌ها باعث سوختگی گیاهان مجاور می‌شود. در این صورت بهتر است کانالها از گیاهان فاصله کافی داشته باشند.
به‌منظور تنظیم اتوماتیک بخاری از ترموستات استفاده می‌شود که با قراردادن ترموستات روی دمای خاصی بخاری روشن و پس از رسیدن به دما خاموش می‌شود. محل قراردادن ترموستات جایی است که متوسط دمای گلخانه را نشان می‌دهد. ارتفاع محل قراردادن ترموستات جایی است که نقاط رویشی گیاهان واقع‌اند و در مورد گیاهان گلدانی 30-15 سانتیمتر بالاتر از لبه گلدان باید باشد. معمولاً ترموستات را در جعبه‌ای با رنگ سفید یا جنس آلومینیوم قرار می‌دهند و یک پنکه کوچک در یک طرف جعبه قرار دارد که جریان هوا را در اطراف ترموستات برقرار می‌کند.
معمولاً یک ترموستات نمی‌تواند دمای گلخانه را کنترل نماید. برای جلوگیری از نوسان دما در گلخانه‌های بزرگ روش منطقه‌بندی حرارتی به کار می‌رود. با روش منطقه‌بندی، در هر قسمت گلخانه یک ترموستات قرار داده می‌شود و یک قسمت می‌تواند گرم‌تر یا سردتر از سایر قسمت‌های گلخانه باشد. گیاهانی که نیازهای حرارتی متفاوتی دارند می‌توانند در یک گلخانه با روش منطقه‌بندی حرارتی قرار داده شوند. همچنین در این روش می‌توان دمای یکنواختی را در کل گلخانه ایجاد نمود.
پرده‌های محافظ:
جنس این پرده‌ها از پلی‌اتیلن، ورقه پلی‌استر و ورقه پلی‌استر پوشیده از آلومینیوم است. این پرده‌ها بین گیاه و سقف و دیوار قرار می‌گیرند و منجر به کاهش حدود 30درصد هدررفت گرما در زمستان می‌شوند. ورقه پلی‌استر بهتر از پلی‌اتیلن از عبور پرتوهای حرارتی جلوگیری می‌کند. این پرده‌ها می‌توانند در کل فصل پاییز و زمستان به کار برده شوند و یا هر روز عصر کشیده شده و صبح روز بعد برداشته شوند (شبیه روش روزکوتاهی که برای گل‌دار کردن گل داودی به کار می‌رود). پرده‌های موقتی می‌توانند اتوماتیک یا نیمه اتوماتیک باشند.
اغلب پرده‌ها در یک طرف یک سطح آلومینیومی دارند که شب‌هنگام پرتوهای حرارتی را بیشتر به سمت خاک و گیاه برگردانند و از خروج آنها از محیط جلوگیری می‌کنند. پرده‌های محافظ از انتقال گرما به روش همرفت جلوگیری کرده و هوای گرم را در اطراف گیاه و دور از پوشش نگه می‌دارند. این پرده‌ها در شب‌های زمستان باعث حفظ گرما می‌شوند و در تابستان با جلوگیری از ورود پرتوهای خورشید در روزهای آفتابی باعث کاهش انرژی موردنیاز برای خنک‌کردن گلخانه شده و در صورت استفاده از پرده‌های سیاه‌رنگ و جلوگیری کامل از نور در تابستان باعث کوتاه‌شدن طول روز می‌گردند.
تبدیل بخار آب به قطرات آب و تجمع آن روی پرده مشکلی است که در صورت استفاده از پرده‌های مشبک مرتفع می‌شود. پرده‌های محافظ باعث کاهش دمای پوشش گلخانه شده و میزان ذوب برف را کاهش داده و باعث افزایش خطر فروریختن گلخانه در اثر سنگینی برف می‌شوند.
برداشتن پرده‌ها در اوایل صبح منجر به هجوم هوای سرد بالای پرده شده و گیاهان دچار شوک سرمایی می‌شوند. برای حل این مشک باید از چندین پرده استفاده شود و به‌تدریج پرده‌ها کنار زده شوند.
منبع:مدیریت گلخانه.تالیف دکتر محمدرضاحسندخت.انتشارات سلسله1391.