کوددهی و تغذیه در پرورش نشای توپی(2)

فرمولاسیون کود:

خواه شما کودهای موردنیاز خود را از طریق ترکیب‌کردن آنها و یا خرید انواع تجاری آن تهیه نمایید، سه نکته اساسی به شما کمک خواهد کرد تا بدانید هر کودی برای نشای توپی شما چه عملی انجام می‌دهد. در مورد کودهای تجاری، این سه مورد روی برچسب‌های آنها قید شده است: (1) درصد کل نیتروژن، اوره و آمونیوم (2) اسیدی یا بازی بودن کود و (3) میزان کلسیم و منیزیوم موجود در کود.

 

نوع نیتروژن:

سه نوع نیتروژن وجود دارد که هرکدام به طور متفاوتی بر نشای توپی تأثیرگذار هستند: نیتروژن نیتراتی(NO3)، نیتروژن آمونیاکی(NH4) و نیتروژن اوره.نیتروژن نیتراتی شکلی است که به‌سهولت در اختیار گیاه قرار می‌گیرد و می‌تواند به‌وسیله نیترات پتاسیم، کلسیم، سدیم، منیزیوم یا نیترات آمونیوم تأمین شود. نیتروژن آمونیاکی که از کودهای آمونیوم دار به دست می‌آید باید توسط باکتری‌های خاک شکسته شود تا به‌صورت نیترات توسط گیاه قابل جذب باشد. این تبدیل باکتریایی در دماهای کمتر از 15 درجه سانتی‌گراد کند شده و باعث مسمومیت ناشی از آمونیوم می‌گردد. نیتروژن به‌صورت اوره ابتدا باید به آمونیوم تبدیل شود و بعد به نیترات تا بتواند به‌وسیله گیاه مورداستفاده قرار بگیرد.

کودهای نیتروژنی آمونیوم باعث تحریک به رشد بیشتر و نرم‌تر شاخه‌ها، میان‌گره‌های بلندتر و برگ‌های سبزتر می‌شوند، اما رشد ریشه تحریک نمی‌شود. رشد رویشی گیاه بیشتر از رشد زایشی (گلدهی) آن می‌شود. رشد رویشی گیاه زمانی اتفاق می‌افتد که نسبت نیتروژن آمونیومی حدود 25 درصد یا بیشتر و بقیه نیتروژن موجود به‌صورت نیترات باشد. هیچ‌گاه بیش از 50 درصد کل نیتروژن را به  شکل آمونیوم به کار نبرید؛ چون باعث واردآمدن صدماتی به گیاه می‌شود. حساسیت به آمونیوم در دمای سرد زمستان و در عرض‌های جغرافیایی شمالی افزایش می‌یابد. همچنین اسیدیته پایین باعث ایجاد حساسیت گیاه نسبت به آمونیوم می‌شود. در شرایط دما و اسیدیته پایین آمونیوم با سرعت بسیار کمی توسط باکتری‌های خاک به نیترات تبدیل می‌شود.

کودهای نیتروژن‌دار نیتراتی، گیاه را فشرده نگه داشته و رشد ریشه‌ها را نسبت به رشد شاخه‌ها افزایش می‌دهند. در نتیجه میان‌گره‌ها کوتاه‌تر شده، برگ‌ها کوچک‌تر و به رنگ سبز روشن درمی‌آیند، درحالی‌که ساقه‌ها و برگ‌ها  کلفت‌تر می‌شوند. این اتفاقات زمانی رخ می‌دهد که بیشتر از  75 درصد نیتروژن به‌صورت نیترات یعنی آمونیوم کمتر از 25درصد باشد. با استفاده از نیترات پتاسیم رشد زایشی گیاه بیشتر از رشد رویشی آن می‌شود.

تحقیقات نشان داده است که بهترین حالت رشد گیاه زمانی امکان پذیراست که ترکیبی از هر دو نوع نیتروژن نیتراتی و نیتروژن آمونیومی باشد تا اینکه هرکدام از آنها به‌تنهایی به کار روند. شما می‌توانید با تغییر در نوع تغذیه با نیتروژن، رشد گیاه را به‌دلخواه تغییر دهید. کودهای حاوی اوره زیاد یا آمونیوم زیاد (بیش از 30 درصد آمونیوم)، گیاه را به رشد نرم و آبکی تحریک می‌کنند، درحالی‌که کودهایی که دارای نیترات بالایی هستند (بیشتر از 70- درصد)، به گیاه ظاهری سخت و خشبی می‌دهند. کشاورزان باید از این نکته مطلع باشند که چگونه می‌توانند گیاه را وادار به رشد کرده یا مقاوم کنند.

در جدول زیر برخی از کودهای تجاری معمول  و مورداستفاده تولیدکنندگان نشای توپی ذکر شده. دقت کنید تا چه حد نیتروژن کل به فرم آمونیوم+ اوره است. شما می‌توانید این درصد را به‌وسیله اطلاعات روی برچسب‌ها محاسبه کنید. برای مثال مود 20-10-20  دارای 20 درصد نیتروژن کل است. بااین‌حال این نیتروژن از 12% نیترات و 8% آمونیوم تشکیل شده است که در نهایت 20% نیتروژن کل را تأمین می‌کند. برای محاسبه درصد نیتروژن کل به‌صورت آمونیوم،8% آمونیوم را تقسیم بر 20% نیتروژن کل کنید تا 40% نیتروژن را بر اساس آمونیوم به دست آورید.

 

در جدول زیر تعدادی از کودهای تک عنصری ذکر شده است که کشاورزان می‌توانند برحسب نیاز، خودشان آنها را برای تهیه کود کامل ترکیب کنند. لازم به  ذکر است که اوره، 100% نیتروژن را به‌صورت آمونیوم و نیترات آمونیوم 50% نیتروژن را تأمین می‌کند. در زمان خریداری کود برای رشد نشای توپی، این درصدها را در ذهن داشته باشید. آیا مایل به رشد رویشی بیشتر (تسریع در رشد رویشی و عمدتاً شاخساره) هستید یا اینکه منظور شما کاهش سرعت رشد و مقاوم‌سازی نشای توپی است (مناسب توسعه ریشه گیاه، برگ‌ها و ساقه‌های ضخیم‌تر)

کنترل اسیدیته یا  واکنش محیط:

باوجوداینکه در ابتدای مراحل رویش نشای توپی میزان اسیدیته در حد متعادلی است، اما باگذشت زمان این میزان تغییر می‌کند. آب‌های آهکی ممکن است اسیدیته را افزایش دهند. آبیاری زیاد در ابتدا می‌تواند سنگ آهک موجود در محیط را سریع‌تر فعال کرده و اسیدیته را افزایش دهد. با کاربرد کودهای مناسب محلول  در آب، می‌توان اسیدیته را افزایش یا کاهش داد. با انتخاب کودهای مناسب می‌توان اسیدیته محیط را نیز افزایش یا کاهش داد و یا آن را  ثابت نگه داشت.

کودهای حاوی مقادیر بالای آمونیوم و اوره در طول زمان باعث اسیدی شدن محلول خاک شده و میزان اسیدیته خاک را به سمت اسیدی می‌برند. نیترات آمونیوم، سولفات آمونیوم و فسفات آمونیوم اسیدی هستند. اوره خاصیت اسیدی ملایمی دارد البته نه به‌اندازه نیترات آمونیوم. کودهای حاوی مقادیر بالای نیترات باعث ایجاد واکنش قلیایی متوسطی در خاک می‌شوند و در طول زمان، اسیدیته خنثی را به سمت قلیایی سوق می‌دهند. نیترات کلسیم و نیترات سدیم نیز میزان pH را افزایش می‌دهند؛ ولی نیترات منیزیوم و حتی نیترات پتاسیم خنثی هستند (البته در این مورد اختلاف‌نظر وجود  دارد). برای بررسی پتانسیل اسیدی و بازی کودهای تجاری به برچسب آنها دقت کنید. برای مثال کود 20-10-20 حاوی 40% آمونیوم از نیتروژن کل به‌صورت آمونیوم است و پتانسیل اسیدی آن 422 است. به این معنی که با افزودن یک تن از این کود، باید 422 پوند آهک برای خنثی‌کردن اسیدیته ایجاد شده به کاربرد. حال آن را با 20-0-20 مقایسه کنید که 25% از نیتروژن کل آن به‌صورت آمونیوم و پتانسیل اسیدی آن تنها 40 است. به این معنی که 20-0-20 به میزان کمتری نسبت به 20-10-20  اسیدیته را تغییر می‌دهد. از  سوی دیگر 15-0-15 که 13% از نیتروژن کل آن آمونیوم است، پتانسیل اسیدی 420 دارد. به  این معنی که استفاده از یک تن 15-0-15 همانند استفاده از 420 پوند آهک برای محیط است. در جدول زیر دو مورد از کودها با عنوان excel شناخته شده‌اند که اختصاصاً از تکنولوژی فسفات اوره استفاده می‌کنند. فسفات اوره معادل 6/2 گرم فسفریک اسید 75% در 100 لیتر آب است که 100 پی‌پی‌ام نیتروژن را تأمین می‌کند و چنانچه به طور ثابت استفاده شود، می‌تواند قلیائیت متوسط آب را (120 تا 200 پی‌پی‌ام) در حد کافی نگه دارد. بااین‌حال فسفات اوره، پتانسیل اسیدی یا بازی محلول کودها را برای طولانی‌مدت تحت‌تأثیر قرار نمی‌دهد. کود 15-15-15 به‌رغم وجود فسفات اوره در محیط، می‌تواند میزان اسیدیته را در طول زمان افزایش دهد.

کلسیم و منیزیوم:

اینکه یک کود خاص چه مقدار کلسیم یا منیزیوم را تأمین می‌کند، اولین اهمیت را برای پرورش‌دهنده نشای توپی دارد. همان‌طور که در جدول می‌بینید، بسیاری از کودها مقدار قابل قبولی از این عناصر را ندارد. اگر کود اسیدی باشد به‌احتمال زیاد هیچ‌کدام از عناصر کلسیم و منیزیوم را ندارد. کلسیم نقش اساسی در دیواره سلولی و رشد ریشه گیاه بازی می‌کند و باعث ضخیم‌شدن برگ‌ها و ساقه‌ها شده و علاوه بر مقاوم‌سازی آنها، رشد ریشه را نیز تحریک می‌کند. منیزیوم در سنتز کلروفیل و سبزشدن رنگ برگ‌ها و فعالیت فتوسنتزی خوب، اهمیت زیادی دارد. تا چند سال گذشته منیزیوم در اغلب کودها وارد نمی‌شد. امروزه نیترات منیزیوم موارد استفاده بیشتری پیدا کرده است، به‌نحوی‌که  به طور مرتب از آن استفاده می‌شود. بااین‌حال  کودهای حاوی کلسیم و منیزیوم قلیایی هستند و اگر به طور مداوم مورداستفاده قرار گیرند باعث افزایش pH محیط می‌شوند.

اکثر کودهای اسیدی نمی‌تواند  کلسیم و منیزیوم را در خود داشته باشند؛ چون با سولفات(SO4) و فسفات(PO4)واکنش نشان می‌دهند.کلسیم با سولفات و فسفات ترکیب شده و باعث ایجاد رسوب نامحلول سولفات کلسیم و فسفات کلسیم می‌شود. منیزیوم نیز با ترکیب‌شدن با فسفات، رسوب نامحلول فسفات منیزیوم را ایجاد می‌کند. کودهای اسیدی حاوی مقادیر قابل‌توجهی فسفر هستند، درحالی‌که در کودهای قلیایی مقادیر بسیار اندکی از آن وجود دارد. سولفات‌ها را می‌توان در کودهای سولفات آمونیوم (اسیدی)، سولفات پتاسیم (خنثی) و سولفات منیزیوم (خنثی) داشت. دو کود آخر به‌ندرت در ترکیب کودهای تجاری مورداستفاده هستند.

پرورش دهندگان نشای توپی توانسته‌اند مشکل ناشی از رسوب کلسیم و من زوم در اثر ترکیب‌شدن با فسفات و سولفات را به این صورت برطرف کنند که با استفاده از دو مخزن جداگانه کود غلیظ، به طور هم‌زمان کودهای 20-10-20 و 14-0-14  را با تزریق‌کننده‌های دوتایی به سیستم تغذیه تزریق کنند. برخی دیگر از پرورش دهندگان، تغذیه را در هر بار بین دو نوع مختلف کود تغییر می‌دهند. گزینه‌های دیگری هم برای تأمین کلسیم و منیزیوم به همراه تأمین مقداری فسفر وجود دارد. کودهای excel حاوی فسفات اوره_با 5% فسفر برای جلوگیری از رسوب دادن کلسیم و منیزیوم به کشاورزان این امکان را می‌دهند که از کودهای غلیظ کلسیم و منیزیوم دار نوع excel، در همان مخزن غلیظ استفاده نمایند. شرکت‌های Masterblend و Greencare کودهایی تولید می‌کنند که حاوی 2% فسفر، 6% کلسیم و 3% منیزیوم هستند و رسوب هم نمی‌کنند. (3-6-13-2-13). مقادیر فسفر این کودها برای اکثر گیاهان و اکثر مواقع کافی است.

قسمت اعظم کلسیم و منیزیوم موردنیاز را می‌توان توسط سنگ آهک دولومیتی تأمین نمود. مقادیر بیشتر از آن را می‌توان از منابع آبی تأمین کرد. بااین‌حال سنگ آهک دولومیتی ظرف دو هفته اول در گیاه فعال می‌شود و ممکن است برای گیاهان دوره بعدی به اتمام رسیده باشد. تولیدکنندگان محیط کشت نشای توپی، سنگ آهک کمتری را به  محیط اضافه می‌کند تا شروع آن با اسیدیته پایین (8/5-5/5) باشد و در همان حد باقی بماند؛ بنابراین برای کشاورز این موضوع اهمیت دارد که از کودهایی استفاده کند که مقداری کلسیم و منیزیوم در خود داشته باشند تا علاوه بر تکمیل کود، به کنترل رشد نشای توپی نیز کمک کند. به‌خاطر داشته باشید که کلسیم و منیزیوم نسبت به هم حالت آنتاگونیستی دارند. سعی کنید همیشه نسبت 2 به 1 را برای کلسیم به منیزیوم حفظ کنید. سطوح بالاتر برای هرکدام از آنها موجب جلوگیری از جذب دیگری می‌شود.

 

عناصر کم‌مصرف (ریزمغذی‌ها):

معمولاً مقادیر کافی از ریزمغذی‌ها در کودهای تجاری موجود است. اما تمامی کودها حاوی این مواد نیستند. حتماً برچسب کودها را از این نظر بررسی کنید. اگر شما کود موردنیاز خود را از طریق ترکیب چند نوع تهیه می‌کنید، باید ریزمغذی را نیز در نظر داشته باشید. از نوشته‌های توصیه شده روی برچسب این بسته‌ها پیروی کنید. برخی از این بسته‌ها مناسب برای تهیه محیط کشت و برخی مناسب تهیه کود هستند. توصیه می‌شود از یک رنگ قابل‌حل در کو. د استفاده نمایید تا مشخص شود که کود در لوله آبیاری حرکت می‌کند.

ریزمغذی‌ها به سه فرم وجود دارند: کلات‌ها، سولفات‌ها و فریت‌ها. کلات‌ها ساختارهای شیمیایی آلی و بزرگی هستند که مواد ریزمغذی مثل آهن، منگنز، مس و روی را احاطه کرده و آنها را محکم در خود نگه می‌دارند. ریشه‌های گیاهان می‌توانند مواد ریزمغذی در ترکیب کلات – ریزمغذی را جذب نمایند. ریزمغذی‌ها سپس در صورت نیاز در داخل گیاه آزاد می‌شوند. روش دیگر به این صورت است که گیاه می‌تواند تنها ریزمغذی‌ها را جذب نماید؛ چون آنها به‌آرامی توسط کلات‌ها در داخل محلول خاک آزاد می‌شوند. ریزمغذی‌هایی که به‌صورت کلات درآمده‌اند بسته به نوع کلات از رسوب‌کردن در اسیدیته‌های بالای محیط کشت محافظت می‌شوند.

مزیت استفاده از کلات آهن این است که می‌توان حتی در اسیدیته‌هایی که برای گیاه بالا است (بالاتر از 7) از آن استفاده نمود، اما اگر اسیدیته در حد نرمال باشد فرم سولفات آهن به‌صرفه‌تر است. فرم سولفات منگنز، روی و مس ازنظر اقتصادی از کلات آنها ارزان‌تر است و برای رفع کمبود این عناصر  توصیه می‌شود. ریزمغذی‌هایی که به‌صورت فریت هستند همراه با پودر شیشه بسیار دانه‌ریز و جامد هستند. شیشه به‌آرامی در محیط ریشه گیاه حل می‌شود و  مواد غذایی را در طول یک‌زمان طولانی آزاد می‌کند.

تا زمانی که اسیدیته محیط بین 5/5 تا 5/6 باشد مواد ریزمغذی در دسترس خواهند بود. برخی از گیاهان مثل شمعدانی و جعفری باید در اسیدیته بالاتر (2/6-6) رشد کنند تا از مسمومیت مواد ریزمغذی جلوگیری شود. بور در آب‌وهوای خیلی گرم بیشتر شسته می‌شود تا اینکه جایگزین گردد. سولو بور، بوراکس و STEM را می‌توان در چنین مواقعی به‌صورت تکمیلی به کاربرد. اگر محیط سرد و مرطوب باشد کمبود مواد ریزمغذی خود را نشان می‌دهد. برای  حل این مشکل، دما را تا حد 18 درجه سانتی‌گراد برسانید و اجازه دهید محیط خشک شود.

خرید کود یا تهیه آن توسط خودتان:

برای تهیه یک برنامه کودی گزینه‌های زیادی  در مقابل کشاورزان وجود دارد. بیشتر کشاورزان کودهای تجاری محلول در آب را برای گیاهان هود انتخاب می‌کنند و برخی هم ترجیح می‌دهند  کود موردنیاز خود را ازطریق ترکیب کودها تهیه کنند. محصولات باکیفیت بالا را در هر دو مورد می‌توان به دست آورد؛ ولی هر روش مزایا و معایبی دارد.

کودهای تجاری را معمولاً به‌خاطر حلالیت بالای آنها انتخاب می‌کنند. بیشتر آنها از مواد شیمیایی با درجه خلوص بالاتری از کودهای کشاورزی ساخته می‌شوند و همین امر باعث بهتر و راحت‌تر حل‌شدن آنها می‌شود. علاوه بر NPK، کودهای تجاری جدید به حدی که نیازهای رشد نشای توپی را تأمین نمایند، می‌توانند حاوی کلسیم، منیزیوم و همچنین مواد ریزمغذی نیز باشند. مزیت دیگ کودهای تجاری صرفه‌جویی در انرژی، وقت و نیروی کارگری برای تهیه محلول کود است. همچنین پشتیبانی فنی شرکت‌های تجاری را نیز می‌توانید دریافت کنید. عیب اصلی کودهای تجاری در قیمت بالای آنها است.

تهیه کود توسط خودتان نیز که مزیت‌هایی دارد. گزارش‌های زیادی از کشاورزان به‌دست‌آمده که تهیه کود توسط خودشان به میزان قابل‌توجهی در هزینه‌ها صرفه‌جویی کرده است. همچنین  قابلیت تطبیق انواع کود متناسب با نیاز کشاورز از مزیت‌های دیگر آن است. برای چنین سیستمی باید به هزینه‌های کارگری مربوط به تهیه ک.د، وسایل و تانک‌های بیشتر موردنیاز و تزریق‌کننده‌های کود نیز توجه داشت. برخی از کودهای مورداستفاده در مزارع دارای مواد یا پوشش‌هایی به‌دور خود هستند که با ته‌نشین شدن آنها، لوله‌های انتقال کود و تزریق‌کننده‌ها را مسدود می‌کنند. مواد شیمیایی با درجه کشاورزی ممکن است حاوی ناخالصی‌هایی مثل سدیم، کلر، بور یا سایر مواد شیمیایی ناخواسته باشند. زمانی که خودتان کود موردنظر را تهیه می‌کنید از مواد شیمیایی با درجه باغبانی تهیه کنید و به‌خاطر داشته باشید که درصد آمونیوم و اسیدی یا بازی بودن کود موردنظر، با درنظرگرفتن فسفر، کلسیم، منیزیوم و ریزمغذی‌ها چگونه است.

 

کوددهی بر اساس نوع محصول و مرحله رشد:

سطوح کودی بر اساس مرحله رشد:

مراحل مختلف چهارگانه رشدی گیاه بر اساس نیازهای محیطی و تغذیه‌ای شامل مراحل زیر هستند: مرحله 1 از زمان کاشت بذر تا ظهور ریشه چه،  مرحله 2  از ظهور ریشه چه تا باز شدن کامل لپه‌ها، مرحله 3 از باز شدن لپه‌ها تا رشد کامل برگ‌های حقیقی و مرحله 4 از رشد کامل برگ‌های حقیقی تا انتقال نشا یا  ارسال آنها به نقاط دیگر.

در مرحله 1 اگر کودهای استارتر در محیط به‌کاررفته باشند، احتیاجی به کوددهی بعدی نیست. کودهای استارتر در اکثر آمیخته‌های تجاری بسته به میزان آبیاری در زمان جوانه‌زنی، حدود 7 تا 10 روز در محیط باقی می‌مانند. برای مواقعی که مرحله جوانه‌زنی روی سکوها صورت می‌پذیرد، کودهای استارتر به این اندازه در محیط نمی‌مانند؛ چون آبیاری بیشتری صورت می‌گیرد. اما چنانچه جوانه‌زنی در اتاقک جوانه‌زنی انجام شود، کودهای استارتر باید تا 10 روز در محیط باقی بمانند. به‌خاطر داشته باشید که بعضی از محیط‌های کشت، یا کود استارتر ندارند یا مقادیر آن بسیار کم استُ. در چنین حالتی به‌محض مشاهده جوانه‌ها، تغذیه گیاه را شروع کنید. تغذیه با 50-25 پی‌پی‌ام نیتروژن با کودهای کم آمونیاک را تا مرحله دوم انجام دهید. نیترات پتاسیم می‌تواند در شکستن خواب بذرها کمک کند.

در مرحله 2 دانهال جوان شروع به فتوسنتز نموده و برای خود قند تولید می‌کند. کوددهی باید 1 یا 2 بار در هفته (چنانچه آبیاری بیشتری انجام می‌شود باید دفعات کوددهی را نیز افزایش داد) انجام شود و مقدار آن 75-50 پی‌پی‌ام نیتروژن باشد. معمولاً تناوب کوددهی بین مود 20-10-20 و کودهای حاوی مقادیر کم آمونیوم مانند 14-0-14 است. در این مرحله بعضی از گیاهان سریعاً طویل می‌شوند که بخشی از آن به دلیل بالا نگه‌داشتن رطوبت برای به خاتمه رساندن جوانه‌زنی و بخش دیگر به دلیل دردسترس‌بودن کود و به‌ویژه آمونیوم است. جدول زیر نشان می‌دهد کدام گیاهان را باید در مراحل 2 و 3 و در EC پایین‌تر پرورش داد. پایین‌بودن کودهای استارتر در آمیخته‌های تجاری نشای توپی نیز می‌تواند باعث کشیده‌شدن زودهنگام باشد.

رشد فعال برگ‌ها و ریشه‌های دانهال‌های جوان در مرحله سوم نیازمند مواد مغذی بیشتری است. بر اساس اینکه چند بار در هفته عمل آبیاری انجام می‌شود، غلظت نیتروژن را به 150-100 پی‌پی‌ام و به‌دفعات یک تا دو بار در هفته افزایش دهید. در اینجا نیز بین کودهای 20-10-20 و 14-0-14 یا کودهای مشابه تناوب ایجاد کنید تا از تجمع بیش از حد آمونیوم جلوگیری شود. برای بیشتر نشاها، اسیدیته را در حدود 5/5 و نمک‌های محلول را در حد 1 میلی  موس نگه دارید. برخی از گیاهان به کود بیشتری احتیاج دارند. این گیاهان لزوماً مقاومت بالاتری در مقابل میزان نمک بالا ندارند، اما جهت رشد بهتر به میزان بیشتری از مواد غذایی احتیاج دارند.

 

وقتی تعداد برگ‌ها، ارتفاع گیاه و رشد ریشه‌ها به حد کافی رسید، لازم است قبل از انتقال نشا یا  جابه‌جایی آنها، رشد را کاهش دهید یا آنها را مقاوم کنید. برخی از کشاورزان که بلافاصله توپی‌های خود را منتقل می‌کنند، هرگز وارد این مرحله نمی‌شوند. در مرحله 4 ضروری است که با ایجاد دمای پایین (کمتر از 18 درجه سانتی‌گراد) رشد را کاهش دهید. برنامه کوددهی باید تنها در مواقع لزوم بوده و شامل 100 تا 150 پی‌پی‌ام نیتروژن از کودهای حاوی مقادیر بالای نیترات باشد. در این دماهای پایین، آمونیوم به‌وسیله باکتری‌های خاک با سرعتی تبدیل نمی‌شود که بتواند مورداستفاده گیاه قرار گیرد و در نتیجه در محیط تجمع یافته و باعث ایجاد مسمومیت می‌شود. کودهای حاوی نیترات و کلسیم بالا، باعث افزایش ضخامت برگ‌ها و ساقه‌ها شده و نشاها را مقاوم‌تر می‌سازند. رشد ریشه‌ها نیز بهبود خواهد ساخت.

اسیدیته محیط را کمتر از 5/6 نگه دارید تا از کمبود ریزمغذی‌ها جلوگیری شود و EC محیط را نیز کمتر از 1 میلی موس نگه دارید. بسیاری از کشاورزان در این مرحله کوددهی انجام نمی‌دهند، حتی اگر توپی‌ها را برای 1 تا 2 هفته نگه دارند. این روش برای گیاه خطرناک  است؛ چون در صورت خشک‌شدن شدید، ممکن است ریشه‌های مویین و کلروفیل گیاه  از بین رفته و نشای توپی پسی از جابه‌جایی به‌خوبی رشد نکند. پرورش دهندگان نشای توپی سبزی‌ها، می‌توانند سطح ماده غذایی را از 5/0 تا 75/0 میلی موس تا سه روز قبل از انتقال نشا نگه دارند و از آن به بعد می‌توانند غلظت را تا 300-150 پی‌پی‌ام نیتروژن افزایش دهند (به این کار پمپ‌کردن یا خیز دادن گفته می‌شود).

این نکته اهمیت زیادی دارد که در تمام طول دوره، مقدار مواد مغذی به میزان کافی وجود داشته باشد. تعادل بین کلیه مواد غذایی با یکدیگر نیز باید کاملاً حفظ شود و تنها این تعادل منحصر به مقدار خالص موجود (پی‌پی‌ام) برای یک یا دو عنصر نباشد. برای رشد بهینه نشای توپی رعایت نسبت 1N:1K:1Ca:1/2Mg:1/5-1/10P ضروری است.نسبت آهن به منگنز باید 2 به 1 باشد. سطح بور باید حدود 25/0-5/0 پی‌پی‌ام نگه داشته شود. مقدار سدیم باید کمتر از 40 پی‌پی‌ام باشد. اگر چنین نبود باید مقدار کلسیم، منیزیوم و پتاسیم را افزایش داد یا این که آبیاری بیشتری انجام شود تا سدیم از محیط شسته شود.

برای افزایش رشد رویشی گیاه باید از مقادیر بیشتری کودهای نیترات آمونیوم استفاده کنید و برای افزایش رشد زایشی (گلدهی) استفاده از کودهای نیترات پتاسیم و نیترات کلسیم بیشتر و عدم استفاده از نیترات آمونیوم را در نظر بگیرید.

از کودهای نیترات آمونیوم و فسفر برای رشد نرم و سریع نشای توپی، و از کودهای نیترات کلسیم و نیترات پتاسیم برای رشد خشبی و کند استفاده کنید. درزمان استفاده از هرکدام از این کودها از  ثابت ماندن اسیدیته محیط در دامنه موردنظر مطمئن شوید.

برای تحریک به رشد شاخه، از  کودهای حاوی نیترات آمونیوم، نیترات پتاسیم، فسفر و منیزیوم استفاده کنید. برای تحریک رشد ریشه از کودهای حاوی نیترات کلسیم، نیترات پتاسیم، منیزیوم و فسفر استفاده شود. توجه داشته باشید که هیچ‌کدام از این کودها به‌تنهایی نمی‌توانند کلیه موارد یاد شده را باعث شوند. نحوه رشد نشای توپی را بررسی کنید و برای رسیدن به محصول نهایی از کودهای مناسب و در غلظت‌های موزد نیاز استفاده کنید.

 

کوددهی بر اساس شرایط محیطی و رطوبت:

دما: رشد موردنظر دانهال‌های نشای توپی باتوجه‌به دمای محیط تغییر می‌کند. در این مورد هم رشد ریشه و هم رشد شاخساره تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد. گیاهان رشدیافته در دمای متوسط روزانه(ADT)  18 درجه سانتی‌گراد نسبت به همان گیاه در دمای متوسط روزانه 21 درجه سانتی‌گراد، رشد کندتری دارند. دانهال‌های نشای توپی به دمای ناحیه ریشه بیشترین حساسیت را دارند، بنابراین علاوه بر دمای هوا باید دمای خاک را نیز اندازه بگیریم. در یک گلخانه معمولی که گرمایش از بالای سکوها صورت می‌گیرد، تفاوت دمای هوا با دمای خاک حدود 3 درجه سانتی‌گراد 6-3 درجه سانتی‌گراد است؛ اما در حالتی که گرمایش از ناحیه ریشه صورت می‌گیرد، دمای هوا اهمیت کمتری دارد و در عمل ممکن است کمتر از دمای خاک نگه داشته شود.

وقتی که دمای خاک  کم می‌شود تا رشد نشای توپی آهسته شود، باید تغییراتی در برنامه غذایی ایجاد نمود. در دمای کمتر از 15 درجه سانتی‌گراد، آمونیوم با سرعت کمتری توسط باکتری‌های خاک به نیترات تبدیل می‌شود. ازآنجاکه گیاه بسیار کندتر رشد می‌کند و آمونیوم در محیط تجمع می‌یابد می‌تواند باعث ایجاد مسمومیت شود. در این حالت گیاه علائم ناشی از نمک زیاد، سمیت آمونیوم و یا کمبود نیتروژن را نشان می‌دهد. توپی‌هایی که در دماهای پایین‌تر رشد، پرورش می‌یابند  باید با کودهای حاوی مقادیر کمتر آمونیوم مانند 14-0-14 یا 3-6-13-2-13 تغذیه شوند. به‌طورکلی برای نگهداری رنگ در دماهای پایین‌تر، کوددهی کمتری موردنیاز است

وقتی که دمای خاک به دلیل افزایش دمای هوا افزایش پیدا می‌کند یا اینکه شما گیاه را وادار به رشد می‌کنید، باید مواظب برنامه تغذیه از نظر میزان آمونیوم موجود در کودهای مورداستفاده و طویل شدن طول میان‌گره‌ها (کشیدگی) نیز باشید. با افزایش دما بیش از 18 درجه سانتی‌گراد، آمونیوم به‌سرعت توسط نشا مورداستفاده  قرار می‌گیرد. چنانچه مقادیر بسیار زیادی از آمونیوم در محیط وجود داشته باشد، دانهال به‌سرعت رشد کرده و باعث ایجاد گیاهی ‌ترم و کشیده می‌شود و رشد ریشه‌های آن نیز به تعویق می‌افتد. بااین‌حال در شرایط آب‌وهوایی گرم و نور زیاد، نشاهای توپی برای ادامه رشد و حفظ رنگ سبز تیره خود نیازمند آمونیوم بیشتری هستند. کودهای حاوی مقادیر بالای نیترات ممکن است نتوانند در چنین شرایطی نیازهای فتوسنتزی گیاه را تأمین کنند، در نتیجه باعث ایجاد گیاهانی کوچک با برگ‌های رنگ‌پریده و محدودشدن رشد شاخساره می‌شود.

کشاورزانی که از DIF برای کنترل ارتفاع نشا استفاده می‌کنند، باید از ADT و احتیاجات تغذیه‌ای نشا اطلاع کافی داشته باشند. زمانی که از DIF منفی در طول روز استفاده می‌شود، به‌احتمال زیاد ADT به سطح 15 درجه سانتی‌گراد نزدیک می‌شود، در چنین مواقعی نباید از  کودهای آمونیوم دار استفاده نمود. درصورتی‌که از DIF منفی استفاده می‌کنید، باید از کودهایی که نیترات بالایی دارند (مثل 3-6-13-2-13 با 14-0-14) استفاده شود تا از سمیت ناشی از آمونیوم جلوگیری شود. استفاده از DIF  منفی در برخی محصولات مثل سلوی و ژربرا باعث کلروز نیز می‌شود که مشابه عوارض ناشی از عناصر است.  این کلروز به دلیل کمبود مواد غذایی نیست و می‌تواند به‌سرعت با قراردادن دانهال نشا در دمای مناسب برطرف شود. چنانچه از DIF منفی استفاده می‌کنید، برای برطرف‌کردن کلروز نشاها از طریق کاربرد کودها کاملاً مواظب باشید.

نور: در شرایط کم‌نور زمستان (کمتر از 1500 فوت کندل یا 16140 لوکس) بیشتر توپی‌هایی که در مرحله 3 و 4 هستند طویل  و کشیده می‌شوند، رشد برگ زیاد و نرم شده و رشد ریشه نسبت به شاخه کاهش می‌یابد. برنامه کوددهی باید بر اساس کاهش  نور (حتی برای چند روز) نیز انجام شود. دفعات و مقدار کوددهی را باید در چنین مواردی کاهش داد. از کودهایی استفاده نمایید که دارای آمونیوم کمتر، نیترات بیشتر و همراه با کلسیم هستند.

وقتی میزان نور بالاست (بیش از 2500 فوت کندل یا 26900 لوکس) دانهال‌های نشای توپی در حداکثر میزان فتوسنتز قرار می‌گیرد و بنابراین غذای بیشتری نیاز دارد. در  این مواقع  می‌توان برای به حداکثر رساندن رشد، از کودهایی مثل 20-10-20 استفاده نمود که حاوی مقادیر بالایی آمونیوم هستند. در مواقعی که دما بسیار بالاست، نور زیاد همانند تنظیم‌کننده رشد عمل می‌کند. وقتی که دمای برگ کاهش می‌یابد، گیاه برای حفاظت از خود، فرایند فتوسنتز را متوقف می‌کند. نشاهای توپی برای ادامه رشد خود، مواد غذایی را با سرعت بیشتری مورداستفاده قرار می‌دهند و ممکن است نیاز به مقادیر با دفعات بیشتری از کاربرد کودها پیدا می‌کنند.

فتوپریودهای طولانی‌تر یعنی اینکه نشای توپی می‌تواند نور بیشتری را در طول 24 ساعت دریافت می‌کند. به این معنی که دانهال‌های نشای توپی در فصل بهار فتوسنتز بیشتری نسبت به زمستان خواهد داشت. زمانی که فتوسنتز افزایش می‌یابد گیاه به مواد غذایی بیشتری احتیاج دارد. ازاین‌رو دفعات و مقدار مصرف کود را باید براین‌اساس تنظیم نمود. ممکن است مجبور شوید از کودهای آمونیوم دار به میزان بیشتری استفاده نمایید.

رطوبت نسبی: میزان رطوبت نسبی در گلخانه به‌ویژه در شب‌ها می‌تواند تا بیش از 90 درصد افزایش یابد. چنانچه آب‌وهوا خیلی مرطوب باشد، سطح رطوبت داخل گلخانه در طول روز هم بالا می‌رود و میزان تعرق نشاها کاهش می‌یابد. کاهش تعرق به این معنی است که آب به‌اندازه کافی از طریق ریشه به برگ‌ها نمی‌رسد.

با کاهش تعرق، جذب کلسیم نیز کاهش می‌یابد، اما جذب پتاسیم همچنان ادامه دارد و ممکن است باعث به‌هم‌خوردن تعادل بین کلسیم و پتاسیم در گیاه شود. نشاها تمایل به کشیده‌شدن پیدا کرده، برگ‌ها نازک‌تر شده و رشد آنها سریع می‌شود. در این شرایط باید رطوبت گلخانه را به‌ویژه در طول شب کم کرد. جریان هوای مداوم را برای خشک‌شدن برگ‌ها و افزایش تعرق برقرار کنید. کودها را به کودی با ترکیبات کلسیم بیشتر و پتاسیم و آمونیوم کمتر تغییر دهید.

توپی‌هایی که در سطوح پایین رطوبت نسبی (به‌ویژه در طول روز) رشد می‌کنند، دارای تعرق بیشتری هستند. در این حالت جذب آب توسط ریشه‌ها ممکن است بسته به فراهمی آب در محیط، بتواند یا نتواند تأمین‌کننده آب ازدست‌رفته از طریق تعرق برگ‌ها باشد. در این حالت جذب کلسیم به حداکثر رسیده و در تعادل با پتاسیم قرار می‌گیرد. رشد شاخه‌ها کاهش‌یافته و رشد ریشه‌ها در تعادل بیشتری با شاخه‌ها قرار می‌گیرد. بااین‌حال، این نشاها نیاز بیشتری به کودهای آمونیوم دار دارند تا توسعه برگ‌ها و رنگ آنها به‌خوبی صورت بگیرد.

دی‌اکسیدکربن: در فصل زمستان بسیاری از گلخانه‌ها در طول دوره رشد نشاها کاملاًً بسته می‌مانند. در این شرایط معمولاً میزان دی‌اکسیدکربن به کمتر از 150 پی‌پی‌ام می‌رسد که برای رشد گیاه مضر است. برخی از پرورش دهندگان نشای توپی از تزریق دی‌اکسیدکربن برای افزایش سطح آن تا حد 1000 پی‌پی‌ام در داخل گلخانه استفاده می‌کنند (سطوح بالاتر از 1000 پی‌پی‌ام توصیه نمی‌شود؛ چون ممکن است اقتصادی نبوده و مانع رشد نشای توپی نیز شود). افزایش میزان دی‌اکسیدکربن در  دامنه 1000-400 پی‌پی‌ام باعث افزایش میزان فتوسنتز می‌شود، البته درصورتی‌که سایر عوامل از قبیل درجه حرارت، نور، رطوبت، مواد غرایی به مقدار کافی  در اختیار گیاه قرار بگیرد. زمانی که دی‌اکسیدکربن تزریق می‌شود، فتوسنتز و رشد ریشه و شاخه افزایش می‌یابد؛ بنابراین دفعات کاربرد و مقادیر کود را نیز باید افزایش داد. در این حالت باید از کودهای آمونیوم دار به میزان بیشتری استفاده کنید. عدم تغییر در برنامه کودی در زمان تزریق دی‌اکسیدکربن می‌تواند منجر به کمبود عناصر به‌ویژه نیتروژن شود.

رطوبت: پرورش دهندگان نشای توپی را می‌توان بر اساس میزان آبیاری توپی‌ها به دو گروه  خشک و تر تقسیم‌بندی کرد. به  طور خلاصه پرورش دهندگان خیس آنهایی هستند که به‌دفعات زیاد آبیاری می‌کنند و پرورش دهندگان خشک آنهایی هستند که آبیاری کم انجام می‌دهند. چنانچه به‌دفعات زیاد آبیاری می‌کنید و آب از ته سینی  نشا خارج می‌شود، باید دفعات تغذیه را افزایش دهید؛ چون مواد  غذایی از محیط شسته می‌شوند. پرورش دهندگان خیس  نمی‌توانند به‌خوبی رشد گیاه را کنترل کنند، چون مشکلات زیادی ازنظر کشیدگی گیاه، ایجاد بافت نرم و بیماری‌ها را دارند. به این دلیل که در رطوبت بالا، عناصر غذایی به‌راحتی توسط ریشه‌های گیاه جذب می‌شوند. رطوبت بالاتر  باعث ایجاد شاخه‌های نرم و برگ‌های نازک شده و پوسیدگی ریشه‌ها و بوتریتیس روی این بافت‌های نرم بیشتر دیده می‌شود. در این شرایط باید از کودهایی با آمونیوم کمتر و کلسیم بیشتر استفاده نمود.

پرورش دهندگان خشک تا زمانی که گیاه پژمرده نشود آبیاری نمی‌کنند، این کار ممکن است در محصولاتی مثل گل پامچال، ابری و بنفشه مشکلاتی ایجاد نماید، چون این محصولات نمی‌توانند خود را پس از پژمردگی به حالت اول برگردانند. با این روش می‌توان رشد شاخه‌ها را بهتر کنترل کرد و رشد ریشه‌ها را از طریق رساندن اکسیژن، بیشتر تحریک کرد. در این شرایط کمتر به کوددهی نیاز است؛ ولی میزان   نمک‌های محلول  در محیط کشت باید کنترل شوند، چون در شرایط خشک به میزان دو تا چهار برابر  بیشتر  در اطراف ریشه‌ها تجمع می‌یابند.

درصد آبشویی بیشتر از حدی است که مردم تصور می‌کنند کشاورزانی که درصد آبشویی را حدود 15-10درصد نگه می‌دارند، در استفاده از غلظت‌های کمتر کودها (100-50 پی‌پی‌ام نیتروژن) موفق‌تر هستند. کشاورزانی که میزان آبشویی 50 درصدی دارند، مجبورند از غلظت دوبرابر کود (200-100 پی‌پی‌ام نیتروژن) استفاده نمایند. در زمان برنامه‌ریزی کودی، مقدار آبشویی را نیز محاسبه کرده و به آن اضافه نمایید. مهم‌ترین مشکلی که در مورد عدم یکنواختی وجود دارد این است که دو یا چند نفر مسئول آبیاری و کوددهی باشند و یکی از آنها پرورش‌دهنده خشک و دیگری پرورش‌دهنده خیس باشد.

برهم‌کنش‌ها: در پرورش نشای توپی هیچ‌کدام از موارد گفته شده خودبه‌خود اتفاق نمی‌افتد. کشاورز باید به میزان نور،  رطوبت، دی‌اکسیدکربن و دما به طور هم‌زمان توجه کند تا بتواند در مورد زمان کوددهی، چگونگی و مقدار آن تصمیم بگیرد. در بیشتر موارد، کشاورز بر اساس نوع آب‌وهوا کوددهی را انجام می‌دهد، اما این
آب‌وهوا تا چه زمانی به همین صورت باقی می‌ماند؟ چنانچه پس از کوددهی ناگهان شرایط آب‌وهوایی سرد و ابری شود چه اتفاقی می‌افتد؟ مواد غذایی که شما برای گیاه به کار برده‌اید ظرف مدت سه روز در برگ‌ها دیده می‌شوند. به نظر می‌رسد که در برخی محصولات مانند گوجه‌فرنگی، گل حنا و تاج خروس (سلوزیا) یک روز پس از تغذیه کشیدگی ایجاد می‌شود.

یک کشاورز نه‌تنها در مقابل تغییرات آب‌وهوایی باید عکس‌العمل نشان دهد؛ بلکه باید  بتواند آن را پیش‌بینی کند. اطلاع از پیش‌بینی‌های اداره هواشناسی برای دو تا سه روز آینده اولین قدم در این مورد به شمار می‌رود. اگر طوفانی در راه است باعث خواهد شد که هوا در سه روز آینده سرد  و ابری شود، بنابراین باید از کودهای حاوی مقادیر کم آمونیوم (مانند 3-6-13-2-13 یا 14-0-14) و شاید در غلظت‌های کمتر استفاده شود. اگر آب‌وهوا به سمت گرم و آفتابی شدن پیش می‌رود، می‌توانید از کودهایی با آمونیوم بیشتر مانند 20-10-20 و در غلظت‌های بالاتر استفاده نمایید. بیشتر پرورش دهندگان نشای توپی بیشترین مشکلات را با دوره‌های سرد، ابری و مرطوب دارند. اغلب مشکلات، مربوط به کنترل رشد شاخه است، ریشه‌ها نمی‌توانند به‌اندازه کافی ایجاد شوند و مشکلات مربوط به بیماری‌ها نیز افزایش می‌یابند. در چنین مواقعی باید به‌دقت رطوبت و جریان مناسب هوا را کنترل نمود. کوددهی را در غلظت‌های کمتر و با کودهایی که دارای نیترات و کلسیم بالاتری هستند انجام داد و بعد منتظر آفتاب شد.

حل مشکل:

برای حل مشکلات مربوط به تغذیه به برخی اطلاعات کلیدی  نیاز دارید.  علائم ایجاد شده در گیاه چیست؟ جدول زیر علائم کمبود مواد ریزمغذی را به شکل کلاسیک توضیح داده است. آیا شما از کیفیت آبیاری اطلاعاتی دارید؟ مقدار بهینه نمک‌های محلول و مواد ریزمغذی موجود در آب در جداول  قبلی آورده شده است. حداقل هر 6 ماه یک‌بار، آب مورداستفاده برای پرورش نشای توپی را آزمایش کنید و چنانچه برای کاهش قلیائیت بالای آب از تزریق اسید استفاده می‌کنید، آزمایش‌های را زودبه‌زود انجام دهید. آیا از اسیدیته، میزان نمک‌های محلول و میزان مواد غذایی موجود  در محیط کشت اطلاع دارید؟ در نهایت برای اطلاع از آن می‌توانید آزمایش‌هایی را روی برگ  گیاهانی که علائم را نشان می‌دهند و آنهایی که علائم را نشان نمی‌دهند انجام دهید تا مقدار  عناصر را در آنها تعیین نمایید. بااین‌حال، نشاهای توپی معمولاً آن‌قدر کوچک هستند که تهیه نمونه بافت از آنها کار مشکلی است. برای توپی‌های بزرگ‌تر آزمایش بافت بسیار مناسب‌تر است. همیشه آزمایش محیط کشت را از همان سینی انجام دهید که آزمایش بافت گیاه را از آن انجام داده‌اید.

یکی از راه‌های خوب برای پیشگیری، انجام آزمایش محیط کشت است تا اینکه بخواهید آن را اصلاح نمایید. هر هفته از محصولات کلیدی، نمونه‌برداری کنید و بعضی از محصولات را طی چرخه رشد موردتوجه قرار دهید.

اهمیت انجام آزمایش روی محصولات درحال‌رشد غیرقابل‌انکار است. پرورش نشای توپی را همانند رانندگی ماشین خود در نظر بگیرید. به چه چیزی روی داشبورد ماشین خود اهمیت می‌دهید؟ سرعت‌سنج و درجه بنزین. شما به‌سرعت سنج نیاز دارید؛ چون نه‌تنها میزان سرعت شما را نشان می‌دهد و مانع جریمه‌شدن شما می‌شود، بلکه کند رفتن شما را نیز نشان می‌دهد (و مدت زمانی که لازم است فاصله تا مقصد را طی کنید). اسیدیته محیط کشت هم دقیقاً همین کار را انجام می‌دهد. شما باید اسیدیته را برای اکثر محصولات در محدوده 5/5-5/6 نگه دارید، در غیر این صورت مشکلاتی بروز خواهد کرد. اگر اطلاعی از محدوده مناسب نداشته باشد آیا اجازه می‌دهید نهال جوان مطلب را به شما بفهماند؟ اما ممکن است زمان آن خیلی دیر شده باشد.

عقربه سطح بنزین به شما می‌گوید چه مقدار بنزین دارید. کار EC هم مشابه با همین است. اگر EC  بالا باشد(بیش از 5/1 میلی موس در یک عصاره 2 به 1) گیاه ممکن است مقدار زیادی غذا در اختیار داشته باشد در معرض خطر سطوح بالای نمک قرار بگیرد و یا اینکه دیگر احتیاجی به غذا نداشته باشد. به‌هرحال اگر EC پایین باشد(کمتر از5/0 میلی موس در یک عصاره 2 به 1) گیاه شما از نظر غذایی به‌زودی ذخیره خود را تمام خواهد کرد.

بیشتر مشکلات مربوط به تغذیه نشاها به میزان اسیدیته بر می‌گردد. اگر میزان اسیدیته بیشتر از 5/6 باشد، باید آن را به سطح مورد قبول کاهش داد. برای این کار می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:

• از کودهایی استفاده کنید که اسیدی‌تر بوده و حاوی آمونیوم هستند. در نظر داشته باشید که رشد دانهال‌ها به‌سرعت افزایش می‌یابد و  ممکن است بیش از حد انتظار شما باشد. در شرایط سرد و ابری، احتیاجی به استفاده از کودهای حاوی مقادیر بالای آمونیوم نیست.
• از اسیدهای رقیق شده استفاده کنید (ترجیحاً اسیدسولفوریک) تا اسیدیته محیط را کاهش دهید. اگر از اسیدسولفوریک برای کنترل قلیائیت آب استفاده می‌کنید، مقدار آن را افزایش دهید تا اسیدیته محیط را پایین بیاورید.  همین که به حد قابل‌قبول رسید، تزریق عادی خود را دنبال کنید. پ
• از سولفات آهن به میزان 100 گرم در 100 لیتر آب به‌صورت خیساندن محیط کشت استفاده کنید. حتماًً پس از آن گیاهان را با آب تمیز بشویید. چون سولفات آهن در خاک، سولفوریک اسید تولید می‌کند و با ترکیب‌شدن با کربنات‌ها اسیدیته را کاهش می‌دهد.

اگر اسیدیته کمتر از  5/5(برخی محصولات کمتر از 5/6) است باید آن را به حد قابل قبولی برسانید.

برای این کار از یکی از روش‌های زیر استفاده  کنید:

– از آب‌های آهکی (در صورت وجود) و بدون تزریق اسید استفاده کنید. قلیایی بودن آب و وجود سنگ آهک در آب، اسیدیته را افزایش می‌دهد.

– از کودهای حاوی مقادیر بالای نیترات استفاده کنید به‌خصوص آنهایی که کلسیم دارند. به‌خاطر داشته باشید که این نوع کودها باعث می‌شوند گیاه کوتاه باقی بماند و مقاوم‌تر شود. در این حالت برگ‌ها توسعه یا رشد سریع نمدارند؛ بنابراین اگر عقب‌تر از برنامه زمان‌بندی‌شده برای نشاها هستید، کودهای حاوی مقادیر بالای نیترات کلسیم به شما کمکی نخواهد کرد که جبران وقت ازدست‌رفته را بکنید.

– از آهک هیدراته (هیدروکسید کلسیم،Ca(OH)2) به میزان100 گرم در 100 لیتر آب به‌صورت خیساندن محیط کشت استفاده کنید. آهک  هیدراته کاملاً حل نمی‌شود، بنابراین باید از قسمت محلول آن  استفاده کنید و قسمت حل نشده را به کار نبرید. آن را به مدت یک شب کنار بگذارید که تا آنجا که ممکن است حل شود. ممکن است لازم باشد تا پس از خیساندن محیط کشت با این محلول، بسته به تنشی که به گیاه واردآمده، بلافاصله گیاه را بشویید

این راه‌حل‌ها برای کوتاه‌مدت مناسب هستند. ممکن است برای چندین بار مجبور به استفاده از این راه‌حل‌ها شوید تا به دامنه اسیدیته مناسب برسید. همچنین باید تعیین کنید چرا اسیدیته محیط خارج از دامنه موردنظر است و راهکار مناسب طولانی‌مدت برای آن اتخاذ کنید.

برای حل این مشکل میزان بالای نمک‌های محلول، بهترین راه‌حل آبشویی است. ابتدا گیاه را با آب تمیز آبیاری کنید. پس از یک ساعت دوباره این کار را تکرار کنید و مطمئن شوید که قبل از اتمام این کار، آب از انتهای آن خارج می‌شود. غلظت کودها و دفعات کوددهی را کاهش دهید و آن را مرتب کنترل کنید. برای حل مشکل آمونیوم بالا، باید مرتباًً آبشویی را انجام دهید، از کودهای حاوی مقادیر بالای نیترات   استفاده کنید و دمای خاک را بالا ببرید. برای مشکل کمبود بور ابتدا اسیدیته و کلسیم را اندازه بگیرید، سپس در صورتت نیاز مقداری بور به‌صورت سولو بور (5/1 گرم در 100 لیتر آب) یا بوراکس (3 گرم در 100 لیتر آب) و آن هم تنها یک‌بار به‌صورت خیساندن محیط کشت استفاده کنید.

وقتی شما از آب، محیط کشت و نتیجه آزمایش بافت برگ، اطلاع حاصل کردید قادر به حل هر نوع مشکلی در  ارتباط با برنامه تغذیه نشاها هستید. به‌خاطر داشته باشید که محیط و نحوه کشت در واکنش متقابل با تغذیه، مشکلات را چندین برابر نشان می‌دهند.

منبع:کتاب راهنمای تولید نشا و نشای توپی.ترجمه دکتر جمال جوانمردی.انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد